Темекі шегудің және маскүнемдіктің адам ағзасына теріс әсері
Темекі жапырақтарында ең улы өсімдік алкалоидтарының бірі никотин бар. Никотин өсімдік тамырларында өндіріледі және сол жерден басқа бөліктерге, соның ішінде жапырақтарға түседі. Темекінің әртүрлі сорттары никотиннің 0,3 – тен 7% — ға дейін, оның ең көп мөлшері-темекінің арзан сорттарында, ең азы-қымбат. Темекі шегу кезінде никотин ағзаға түседі. Никотиннің мөлшері адам үшін 30-60 мг да өлімге әкеп соғады, 5-6 мг да қатты улануды тудырады.
Аз мөлшерде никотин жүйке жүйесіне әсер етеді, оның салдарынан үлкен ауруға шалдығуы әбден мүмкін (тыныс алудың тоқтауы, жүрек қызметінің тоқтауы). Никотинмен улану симптоидарда шылым шегетін адамдарда:
Жүрек айнуы (кейде құсуы), бас айналуы және бас ауруы пайда болады. Тұрақты темекі шегушілерде, керісінше, ми іс-әрекеті қозғалады және қанағаттандыру сезімі пайда болады.
Темекі шегу-бұл зиянды әдет қана емес, өз күшінде ол есірткі тәуелділігінің белгілі бір түрін (никотинизм) тудырады.
Никотиннің басты қаупі никотин тәуелділігі темекі түтінінің барлық зиянды компоненттерінің ағзаға түсуімен сөзсіз ілесе жүретін темекіні тұтынуын қолдайды. Ал темекі құрамында ондаған химиялық қосылғыштар бар: аммиак, кадмий, сірке суы және стеарин қышқылы, гексамин, толуол, мышьяк, метанол және т. б.
Осыған орай, темекі құрамындағы никотин мөлшерін азайту темекі шегушілерге тәуелділік дамымайтынына және олар уақытында тоқтай алатынына ықпал етеді. Алайда, бұл барлық жерде, мүлдем керісінше. Темекі шегуге құмарлықтың зияндылығы қазіргі заманғы адам аксиома ретінде қабылданғанына қарамастан, темекі шегудің «жеңіл» маркасына көшкен шылым шегуші, әдетте, бұл тыныштандырады.
Бүгінгі күні шығарылған темекіден келетін зияңды азайту туралы ойламаған бірде-бір темекі компаниясы жоқ. Өндірушілер кәдімгі темекі құрамындағы қауіпті химиялық элементтердің деңгейін ең аз мөлшерге дейін қысқартуға тырысады.
Қазіргі адам өзінің моральдық және физикалық әл-ауқаты туралы жиі ойлана бастағаны жақсы.
Мәселен,темекі шегетін тұрғындардың арасында 40 %, алкогольді асыра пайдаланушылардың арасында 98% — ы бар. Өкінішке орай, өмірде олар өмірде жиі үйлеседі.
«Маскүнемдіктің алдын алу»
Ағзада алкоголь әсер етудің мынадай түрлерін көрсетеді: ми жасушаларына токсикалық әсер етеді, мидың биологиялық процестерін өзгертеді, ағзаны энергиямен қамтамасыз етеді, орталық жүйке жүйесінің жұмысын баяулатады, оның тиімділігін төмендетеді, анестезиялаушы зат ретінде әрекет етеді, несептің өңдірісін ынталандырады. (алкогольді көп қабылдаған кезде, бауырды уақытша істен шығарады (спирттік бауырдың шамамен үштен екісі істен шығуы мүмкін, бірақ бауыр жұмысы әдетте бірнеше күннен кейін толық қалпына келеді).
Бауырдың зақымдануы алкогольдік гепатит пен циррозға әкеп соғады, ізімен асцит (іштегі сұйықтық), бактериялық перитонит (іш қуысының төсеніші қабынады), мидың зақымдануы, варикозды тамырлардан өңеш қан кетуі (бауыр көктамырында жоғары қысым болғанда), көкбауырдың ұлғаюы, функциялық бүйрек жеткіліксіздігі, анемия жүреді.
Алкоголь ағзаның гормоналды реттеу жүйесін бұзады, ал бұл сала олардың ең үлкен ауруларға әкеліп соғуы мүмкін.
Есірткінің адам ағзасына теріс әсері
Есірткі ең алдымен жүйке жүйесіне, сондай-ақ бүкіл адам ағзасына ерекше әсер етеді.
«Дозаны» қайталап қабылдағанда қысқа мерзімде ағзаның созылмалы улануының ауыр медициналық салдары дамиды: ішкі органдардың, жүйке жүйесінің, бас миының зақымдануы. Әртүрлі психикалық бұзылулар пайда болады, жеке адамның тозуы, жұмысқа қабілеттіліктің жоғалуы артады,біртіндеп толық мүгедектік, байқалады. Науқастардың өлімі тұрақты наркоинтоксикацияның салдары болып табылатын ауыр аурулардың асқынуымен ғана емес (жіті жүрек немесе бауыр жеткіліксіздігі сияқты), сонымен қатар препараттардың артық дозалануымен, масаң күйдегі жазатайымоқиғалармен, тоска ұстамасында өзін-өзі өлтірумен, абстинентті азап уақытында туындайды. Науқастар лас шприцтерді қолданған кезде қан жұқтырудан, қан тамырларының тромбозынан, ал соңғы жылдары ЖҚТБ – дан, В және С вирусты гепатиттерінен көз жұмады.
Нашақорлар өздерін физикалық жағынан ғана емес, рухани жағынан да бұзады.Олар үшін психикалық бұзылулар тән:жан күйзелісі, қараңғылық, суықтық, мазасыздану, эмоциялық қарым-қатынас, терең өзімшілдік. Ауру барысында энергетикалық және еріктік тонус күрт төмендейді,есірткіге тартылудан басқа барлық емдеу мен қажеттіліктерді жояды. Барлық есірткелер, ағзаға енгізу жолында қарамастан, көп немесе аз дәрежеде міндетті түрде зақымдайды: жүйке жүйесі (оның ішінде ми); иммундық жүйе; бауыр; жүрек.
Наркологтар есірткіге тәуелділіктің алты даму кезеңін анықтайды:
1-ші кезең -пайдалану
Адамдар көбінесе есірткіні жастайынан тұтынуды бастайды. Бірінші тәжірибенің ең көп тараған себептерінің ішінде әуесқойлық, беделді тұлғалардың әсері, жаңа әсерге құштарлық, еліктеуге ұмтылу және топқа қатыстылыққа ұмтылу деп аталады.
2-ші кезең-эксперимент
Есірткінің және басқа да психобелсенді заттардың (ПБЗ) әртүрлі түрлерімен тәжірибе жасау басталады.Тұтыну көбінесе эйфоризациялық әсерге жету ниетімен жүреді.
3-ші кезең-әлеуметтік тұтыну
Затты пайдаланудың белгілі бір түрі қалыптасады. Қолдану белгілі бір топтар мен болады. Әдетте, көптеген нашақорлар 35 жасқа дейінгі адамдар. Бұл ретте есірткеге тәуелді жасөспірімдердің саны өсуде.
4-ші кезең-әдеттегі қолдану
Тұтыну үйреншікті болып, сол затты қолданатын достарды табуға ұмтылады (әрқашан толық саналы емес).Есірткіге деген қажеттілік және ол әрқашан қол жетімді болуына алаңдаушылық туындайды. Қажетті әсерге жету үшін үлкен дозаны қабылдау керек.
5-ші кезең-шамадан тыс пайдалану
Өзара қарым-қатынастардағы проблемалар, жұмыстағы қиындықтар, қаржылық проблемалар мен заңдағы проблемалар басталады, бұл стрессті алып тастау одан да көп мөлшерде қолдануға әкеп соғады.Есірткі эйфорияға жету үшін емес, абстиненция, «сынықтар» көріністерін жеңілдету және жою үшін қабылданады.
6-ші кезең-ауыр құмарлық
Пайдаланудын теріс салдары (қатынастардың бұзылуы, жұмыстың жоғалуы, қылмыстық қудалау қаупі, денсаулыққа байланысты проблемалар) қарамастан жалғасады. Адам өзінің есірткі пайдаланумен теріс салдар арасындағы байланысты көруді тоқтатады.
Есірткі заттарына тәуелділік дамыған кезде бұл кезеңдер өте тез өтуі мүмкін, сондықтан адамдар сол кезде соңғы, көмек сұрайды.
Бір сәттік эйфория үшін денсаулықтарынызды, өз келешегіңізді жарқын толыққанды өмірдің перспективаларын жоғалтуға көз жұма қарамаңыздар.
Дайындаған: Д.ДӘУРЕНҚЫЗЫ
