ЖАҢА 2023 ЖЫЛЫ ЕЛІМІЗДІҢ ҚОҒАМДЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ БАСҚА ДА САЛАСЫНДА КӨПТЕГЕН ӨЗГЕРІСТЕР ОРЫН АЛУДА. ОСЫ ОРАЙДА БІЗ
БИЫЛДАН БАСТАП КҮШІНЕ ЕНІП, ҚАЗАҚСТАНДЫҚТАРДЫҢ ӨМІРІНЕ ӘСЕР ЕТІП ЖАТҚАН ЖАҢАШЫЛДЫҚТАРМЕН ТАНЫСТЫРУДЫ ЖӨН КӨРДІК
АЙЛЫҚ ЕСЕПТІК КӨРСЕТКІШ (АЕК)
Еліміздегі барлық дерлік салаға әсері бар айлық есептік көрсеткіш 2023 жылғы 1 қаңтарда 3450 теңгеге дейін өсті. Бұл дегеніміз Қазақстанда зейнетақы, жәрдемақы және әлеуметтік төлемнің барлық түрі де өседі деген сөз. Осы тұста айыппұл, салық және басқа да төлемдердің мөлшері артатынын ұмытпаған жөн.
«2023-2025 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» ҚР Заңына сәйкес 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап зейнетақының ең төменгі мөлшері (ынтымақты + базалық) 77 417 теңгені құрады, оның ішінде ынтымақты зейнетақының ең төменгі мөлшері — 53 076 теңге, базалық зейнетақының ең төменгі мөлшері — 24 341 теңге.
МҮГЕДЕКТІГІ БОЙЫНША ЖӘРДЕМАҚЫ
Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері мүгедектіктің тобына және себебіне, сондай-ақ, қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген ең төменгі күнкөріс деңгейінің (КД) шамасына байланысты болды.
2022 жылы I топтағы жалпы аурудан мүгедектігі бойынша жәрдемақы мөлшері 71 787 теңгені (1,92 КД), II топта — 57 206 теңгені (1,53 КД), III топта — 38 885 теңгені (1,04 КД) құрайды.
2023 жылғы 1 қаңтардан бастап мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері КД шамасының өзгеруіне байланысты 8,5 пайызға артты.
I топтағы жалпы аурудан мүгедектігі бойынша жәрдемақы мөлшері 77 889 теңгені (1,92 КД), II топта — 62 068 теңгені (1,53 КД), III топта — 42 190 теңгені (1,04 КД) құрайды.
БАЛАНЫҢ ТУУЫ БОЙЫНША ТӨЛЕМДЕР
Туу жәрдемақысы жұмыс істейтін әйелдерге де, жұмыс істемейтін әйелдерге де төленеді.
«Жәрдемақы мөлшері: бірінші, екінші және үшінші баланың туылуына — 38 АЕК немесе 2022 жылы 120 840 теңге, 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап 131 100 теңге. Төртінші және одан да көп балаға — 63 АЕК немесе 2022 жылы 200 340 теңге, 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап 217 350 теңге», — деп хабарлады Еңбек министрлігі.
БАЛА КҮТІМІ БОЙЫНША ЖӘРДЕМАҚЫ
Ведомство мәліметінше, қолданыстағы заңнамаға сәйкес жұмыс істемейтін ата-аналарға арналған жәрдемақы мөлшері:
— бірінші балаға — 5,76 АЕК немесе 2022 жылы 18 317 теңге, 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап 19 872 теңге;
— екінші балаға — 6,81 АЕК немесе 2022 жылы 21 656 теңге, 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап 23 495 теңге;
— үшінші балаға — 7,85 АЕК немесе 2022 жылы 24 963 теңге, 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап 27 083 теңге;
— төртінші және одан да көп балаға — 8,90 АЕК немесе 2022 жылы 28 302 теңге, 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап 30 705 теңге.
Ведомство 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап МӘСҚ-дан бала күтімі бойынша жәрдемақы және бала күтімі бойынша әлеуметтік төлем төлеу мерзімі бір жылдан 1,5 жылға дейін ұзартылғанын мәлімдеді.
АТАУЛЫ ӘЛЕУМЕТТІК КӨМЕК
Атаулы әлеуметтік көмекке нақты облыс үшін жан басына шаққандағы орташа табысы кедейлік шегінен аспайтын Қазақстан Республикасының азаматтары, қандастар, босқындар, шетелдіктер және Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдар құқылы.
Егер әрбір отбасы мүшесінің табысы осы көрсеткіштен төмен болса, айырмашылық АӘК мөлшері болады.
Сондықтан әрбір нақты отбасы үшін АӘК тағайындалған сомасының мөлшері жиынтық табысқа және кедейлік шегінің мөлшеріне байланысты жеке анықталады.
2020 жылдан бастап Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінде оның ашықтығын, әділдігін және еңбекке деген ынтасын қамтамасыз етуге бағытталған көмек көрсетудің жаңа тетігі жұмыс істеп тұрғанын атап өтті.
Мемлекеттік қолдау шаралары кешенде іске асырылады және келесілерді қамтиды:
— көпбалалы аналарды қолдау, оның ішінде шартсыз түрде берілетін ақшалай төлем;
— отбасының әрбір мүшесіне ақшалай түрде берілетін АӘК;
— заттай түрде ұсынылатын АӘК алушылар қатарындағы балалар үшін кепілдендірілген әлеуметтік пакетті ұсыну.
2022 жылғы 1 қарашада АӘК орташа мөлшері 6 655 теңгені құрады. 2023 жылы орташа мөлшері 9 900 теңге көлемінде болжанады.
ЖҰМЫСЫНАН АЙЫРЫЛУЫНА
БАЙЛАНЫСТЫ ТӨЛЕМ
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан жұмысынан айырылу бойынша әлеуметтік төлем халықты жұмыспен қамту орталығында жұмыссыз ретінде тіркелген күннен бастап міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыға тағайындалады.
Әлеуметтік төлем мөлшері әлеуметтік аударымдар жүргізілген жүйеге қатысушының табысына, жүйеге қатысу өтіліне және табысты ауыстыру коэффициентіне байланысты.
Қазір табысты алмастыру коэффициенті 0,4. Яғни, әрбір төлем бұрын болған кірістің 40 пайызын құрайды. Төлемді жүйеге қатысу өтіліне байланысты бірден бастап алты ретке дейін (айына бір рет) алуға болады.
2023 жылдың 1 қаңтарынан бастап табысты ауыстыру коэффициенті жұмыссыз жұмыс істеген кездегі табыстың 40 пайызынан 45 пайызына дейін артады.
Бұл ретте төлем тағайындау тәртібі сақталады және жұмысынан айырылған және жұмыссыз мәртебесін алған жүйеге мүшелеріне ғана қолданылатын болады.
Жұмысынан айырылу бойынша әлеуметтік төлем мөлшерін арттыру 2023 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жұмыс істеп тұрған алушыларға да әсер етеді. Ешқандай өтініш берудің қажеті жоқ — төлем мөлшері автоматты түрде артады.
АСЫРАУШЫСЫНАН АЙЫРЫЛУ
БОЙЫНША ЖӘРДЕМАҚЫ
Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері қайтыс болған адамның асырауындағы адамдардың санына, сондай-ақ, тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасына байланысты болады.
Қазір мұндай жәрдемақы мөлшері:
— отбасының бір еңбекке жарамсыз мүшесі болған кезде — 0,86 КД (32 155 теңге);
— барлық еңбекке жарамсыз отбасы мүшелерінің саны екеу болған жағдайда — 1,49 КД (55 710 теңге);
— барлық еңбекке жарамсыз отбасы мүшелерінің саны үшеу болған жағдайда — 1,85 КД (69 170 теңге);
— барлық еңбекке жарамсыз отбасы мүшелерінңғ саны төртеу болған жағдайда — 1,96 КД (73 283 теңге);
— барлық еңбекке жарамсыз отбасы мүшелерінің саны бесеу болған жағдайда — 2,03 КД (75 900 теңге);
— отбасының алты және одан да көп еңбекке жарамсыз мүшелері болған кезде әрбір жәрдемақы мөлшері 2,11 КД (78 891 теңге) тең үлесі ретінде есептеледі.
Ең төменгі күнкөріс деңгейінің ұлғаюына байланысты асыраушысынан айрылу бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері 8,5 пайызға артты және 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап келесіні құрайды:
бір еңбекке жарамсыз отбасы мүшесі болған жағдайда – 34 888 теңге;
еңбекке жарамсыз отбасы мүшелерінің саны екеу болған жағдайда – 60 445 теңге;
— еңбекке жарамсыз отбасы мүшелерінің саны үшеу болған жағдайда – 75 049 теңге;
— еңбекке жарамсыз отбасы мүшелерінің саны төртеу болған жағдайда – 79 512 теңге;
— еңбекке жарамсыз отбасы мүшелерінің саны бесеу болған жағдайда – 82 352 теңге;
— отбасының алты және одан да көп еңбекке жарамсыз мүшелері болған кезде әрбір адамға берілетін жәрдемақы мөлшері 85 597 теңгенің тең үлесі ретінде есептеледі.
АЙЫППҰЛ ӨСТІ
2023 жылы айлық есептік көрсеткіштің өзгеруіне байланысты айыппұл көлемі де артады. Яғни биылдан бастап айыппұл мөлшері 13 пайызға көбейді.
САЛА МАМАНДАРЫНЫҢ
ЖАЛАҚЫСЫ ӨЗГЕРДІ
Өрт сөндірушілердің жалақысы: 10-нан 70 пайызға дейін өсті. Яғни, жалақы еңбек өтіліне байланысты өседі. Бір жылдан бес жылға дейін жұмыс істейтін қызметкерлерге айына 180 мың теңге, 15 жыл және одан да көп жұмыс істегендер үшін жалақы 300 мың теңгеден жоғары болады.
1 қаңтардан бастап педагогтердің жалақысы тағы 25 пайызға өсті. Бұл бірінші кезекте балабақша тәрбиешілеріне, мектеп және колледж педагогтарына, сондай-ақ қосымша білім беру жүйесінің мамандарына қатысты.
Сонымен қатар, жалақысы 70 мың теңгеге дейінгі 1,8 миллионға жуық жалдамалы жұмыскердің жалақысы көтерілді.
Жыл сайынғы дәрігерлердің жалақысын арттыруды ескере отырып, 2023 жылы 550 мың теңгеге дейін ұлғайту қарастырылған, бұл экономика бойынша орташа жалақымен салыстырғанда 2,5 есе жоғары.
