№7 Қордай аудандық арнаулы әлеуметтік қызметтер ұсыну орталығының контингенті – мүмкіндігі шектеулі мүгедектер және әртүрлі бұзылыстары бар (көру, есту, тірек-қимыл аппараты, сөйлеу) жалғыз басты егде жастағы қарттар, оның ішінде жеңіл немесе орташа когнитивті және деменциясы бұзылған қариялар.
Психологиялық кеңес беру когнитивтік бұзылыстары бар егде жастағы адамдар үшін өте шектеулі, өйткені сапалы кеңес беру үшін орташа интеллект, есте сақтау, абстрактілі ойлау және рефлексия қабілеті болуы керек. Осы психикалық функциялардың барлығы когнитивті бұзылыстары бар адамдарда бұзылады, бұзылу неғұрлым ауыр болса, соғұрлым кеңес беру мүмкіндігі аз болады.
Жеңіл когнитивті бұзылыстары бар егде жастағы адамдарда қиын эмоционалды күйлерде (қайғы, жоғалту) қысқа мерзімді қолдаушы кеңес беру немесе тұлға аралық қызметті (жанжалдағы мінез-құлық және т.б.) қолдау үшін мінез-құлық жұмысы пайдалы болуы мүмкін.
Жеңіл және орташа когнитивті бұзылыстары бар адамдар үшін сіз фототерапияны, жад терапиясын, өте қарапайым және түсінікті суреттері бар MAC карталарын қолдануға болады (өйткені сіз нақты ойлауға сенуіңіз керек), ертегі терапиясы, изотерапия (рефлексиясыз немесе өте шектеулі), кинетикалық, құммен жұмыс, саз терапиясы және т.б.
Психологиялық көмек пен қолдау көрсету психологтың жұмысына көбірек орын береді, өйткені ол: а) жеке және топтық жұмысты; б) адамның эмоционалдық жағдайын жақсартуға бағытталған әрекеттерді қамтиды. Бұзушылықтардың ауырлығына қарамастан, музыкалық терапияны (рефлексиясыз), сенсорлық кеңістікте релаксацияны жүргізуге болады, қарт адамдар теңізді, оның шуын, құстардың әнін, жаңбырдың дыбысын, медитацияны тамашалауды және тыңдауды өте жақсы көреді, оның ішінде мәтін мен музыкаға аса көңіл бөлінеді.
Психодиагностика психикалық функциялардың сақталу немесе бұзылу дәрежесін анықтау, сонымен қатар динамикасын бақылау үшін жүргізіледі. Егде жастағы адамдарды диагностикалау үшін бір типті сынақтар бар: SAGE, Mini-cog, MOCA, FAB, сағат сызбасы және т.б.
Бұзушылықтар деңгейі неғұрлым терең болса, біз вербалды әдістерді (сөйлеуді түсінудің төмендеуіне, оның толық немесе ішінара жоғалуына, автоматтандырылған жұмыс дағдыларының жоғалуына және т.б. байланысты) аз пайдаланамыз және қарапайым сипаттамаға жақындаймыз.
Мен өз тәжірибемде MOCA қолданамын және оны сақтау дәрежесіне байланысты ішкі топты анықтау үшін жеткілікті деп санаймын. Жалпы алғанда, бұл тест нәтижелері бойынша келесі тұлғаларды анықтауға болады:
— когнитивті төмендеудің шамалы деңгейі – 20-30 балл, шамамен;
— когнитивті бұзылыстың орташа деңгейі 12-20 балл;
— когнитивті бұзылыстың ауыр деңгейі 0-12 балл.
Әрине, әр деңгейдің ішінде континуум бар, біреуі жоғарғы шегіне жақын болса, екіншісі төменгі шегіне жақын.
Деңгейлерді анықтап, топты ішкі топтарға бөліп, тапсырмалар құрастырамын.
Тапсырмаларды монотонды болдырмауға, әсіресе жұмыс орташа және ауыр когнитивтік бұзылыстары бар егде жастағы адамдармен жүргізілуіне бар күш жігерімді саламын. Әрекеттерді ауыстыру маңызды, мысалы, дене шынықтыру, саусақ гимнастикасы, содан кейін негізгі тапсырмалар, кейін — шағын викторина (сұрақ-жауап), «қар кесек», «топтық жаттығу» сияқты жаттығулар, шеңбер бойымен қозғалу», соңында — релаксация, медитация және т.б. Жалпы, тренинг 40 минуттан аспауы керек, егер көп болса, күніне 2-3 рет 30 минутқа бөлінеді.
Жұмыс міндеттері тұралы және көрсетілетін қызметтердін бір шамасын айтып отейін:
— тұлғаны психологиялық диагностикалау және теуксеру;
— әлеуметтік -психологиялық патронаж (жүйел» бақылау);
— мүгедектермен және қарттармен психологиялық алдын алу жұмыстырын жүргізу;
— психологиялық кеңес беру;
— шұғыл психологиялық (онын ішінде телефон бойынша) көмек және қолдау көрсету;
— психологиялық тренингтер;
Психолог стационардағы қызмет алушы қарт адамдардың танымдық функцияларының сақталу деңгейін арттыру мақсатында басқатырғыштарды, филвордтарды, сканвордтарды, тапқырлыққа арналған тапсырмаларды ұсына қоймай, әрбір қызмет алушының психологиялық жағдайын үнемі бақылауда ұстайды.
Р.УМИРАЛИЕВА, №7 Қордай аудандық арнаулы әлеуметтік
қызметтер ұсыну орталығының психологы
