Әр ауылдың тірі энциклопедияға айналған ақсақалы болады. Ауыл тұрғындары осындай жандардың ақылын тыңдап, бата сұрап, олардың әрбір сөзін орындауға тырысады. Мұндай адамдар жас ұрпаққа, жастарға дұрыс жол сілтеп, жақсылыққа жетелейді. Әрбір саналы адам осындай тұлғалардан барлық жақсылық пен ізгілікті үйренуге тырысады.
94 жастағы Дәуіт Қасымбайұлы Қалымбаев Қарасай ауылының нағыз аңыз адамы. 1931 жылы Михайловка ауылында (қазіргі Қарасай батыр ауылы) дүниеге келген. Алғашында жергілікті жетіжылдық мектепте оқып, жазғы каникулда колхоздың егіс алқабында жұмыс істеп, темекі плантацияларының астығын арбамен тасып жүрді. 1948 жылы мектепті ойдағыдай бітіріп, Фрунзе (қазіргі Қырғызстан, Бішкек) педагогикалық институтының физика-математика факультетіне оқуға түседі. Екі жыл бойы көрші республиканың Ош облысы Күршім ауданындағы мектептерде сабақ берді. Содан соң туған ауылына оралды. Ол бірден жергілікті мектепке физика-математика пәнінің мұғалімі болып жұмысқа орналасты. Қазақ сыныптарында орын болмағандықтан жас маманға орыс сыныптарына сабақ беруді ұсынып еді, кейіпкеріміз бірден қабылдай кетті.
-Сол жылдары колхозымыз «Колос» жеміс-көкөніс совхозы болып қайта құрылып, кейін «Алмалы» совхозы болып өзгерді, — деп еске алады еңбек ардагері. (Айтпақшы, Дәуіт ата туған ауылының тарихын жақсы біледі). — Соның арқасында ауылымызға басқа ауылдардан мамандар келіп, халық саны жылдан жылға көбейе бастады. Ал бұл ауылда 600 орындық үш қабатты жаңа мектептің салынуына септігін тигізді. Бұған дейін мұнда 150 орындық мектеп болған.
Дәуіт ата жаңа мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары болып тағайындалып, ұзақ жылдар қызмет етті. Ауылда екі толыққанды мектеп пайда болды: Алмалы қазақ мектебі және Михайловка орыс мектебі. Кейіпкеріміз қазақ мектебінде оқу ісінің меңгерушісі болып жұмыс істеген.
Әңгіме барысында ардақты ұстаз атақты совхоздың тарихына тоқталды. «Негізінен «Алмалы» совхозы құрылған «Колос» колхозында небәрі он алты гектар жеміс-жидек егілген: алма, жүзім, құлпынай. Бақшалардың құрылуы 1957 жылы басталды. Бау-бақшаның ауданы 2800 гектарға жетті. Бұл жалпы совхоздағы барлық суармалы жерлердің жетпіс пайыздан астамы еді. Қалған аумақта мал азықтық және дәнді дақылдар егілді. Тау беткейлері – он сегіз мың гектардан астам жер мал жайылымына пайдаланылды. Бақша қалдықтары да жем ретінде қолданылды — шарап пен жеміс шырындарына өңделген жемістердің жалпы көлемінің шамамен қырық пайызын құрайтын».
-Кеңес Одағы ыдыраған соң кеңшардың жерлері бөлінді, – дейді ардагер. – Суармалы су болмады, бақтар жойыла бастады. Ауыл тұрғындары үшін қиын кезең болды. Көмір болмағандықтан, бау-бақшалар отын ретінде пайдаланылды. Қазір мемлекет қолдауының арқасында ауылда көгілдір отын пайда болып, жаңа нысандар бой көтерді. Өмір жақсарып, бақтар біртіндеп қалпына келтірілуде.
Байқағаным, ақсақал өзі туралы айтуды ұната бермейді, туған ауылы, оның тарихы туралы көбірек айтып, Қарасай ауылдық округіне қатысты тарихи даталарды атап берді. Ардагердің өмірбаянынан 1981 жылы Еңбек орта мектебіне директор болып тағайындалып, он жыл қызмет етіп, зейнет демалысына шыққанын білдік. Тәжірибелі ұстаз жоғары сынып оқушыларына тағы бірнеше жыл математика пәнінен сабақ берді. Дәуіт ата араб тілін жетік білетіндіктен, Құран сүрелерін шебер жатқа оқитындықтан, 1994 жылы жергілікті жұртшылық ақсақалдан мешітке имам болуды өтінді. Кейіпкеріміз он бес жыл ауыл имамы қызметінде сан мәрте түрлі мәселелерді шешіп, жастарды тура жолға салды. Сол үшін оны ауылдастары құрметтейтін, әр сөзін тыңдайтын. Дегенмен, қадірменді ақсақалдың пікірін жергілікті тұрғындар әлі де құнды деп санайды. Ол сексен жасында имамдық қызметтен кеткен. Бұған дейін екі жергілікті тұрғынға дін негіздерін үйретіп, орталық мешіттен аттестациядан өтуге көмектескен.
Дәуіт ата зайыбы Айсанат Мұхамеджановамен бірге алты баланы тәрбиелеп, өсірді. Үлкен ұлы Ғабит Алматыдағы политехникалық университетті инженер-механик мамандығы бойынша бітіріп, ауылшаруашылық университетінің проректоры қызметін атқарып, бүгінде еңбек демалысында. Мұхит та политехникалық институтты бітіріп, Павлодарда трактор зауытында жұмыс істеген. Муслим Қордайда тұрады, ол да зейнет демалысына шыққан. Жұмат, өкінішке орай, жол апатынан қайтыс болды. Ол алыс қалаларға алма тасымалдаумен айналысқан. Нұрмат сәби кезінде қайтыс болды. Кенжесі Рашид теңіз флотында қызмет етті.
Д.Қалымбаев көптеген медальдармен, соның ішінде білім беру саласындағы қырық жылдан астам еңбегі үшін «Халық ағарту ісінің үздігі» төсбелгісімен, Ұлы Жеңіс құрметіне арналған мерейтойлық медальдармен, «Елеулі еңбегі үшін» төс белгісімен марапатталған. Бұл марапаттардың бір бөлігі ғана. Ал жақында ардагерге Жеңістің 80 жылдығына орай мерекелік медаль салтанатты түрде табыс етіліп, Қарасай ауылдық округі әкімінің алғыс хатымен де марапатталды.
Ақсақал бүгінгі ұрпақ соғыстың не екенін білмеуі, соғыстан кейінгі жылдардағы қиындықтарды басынан өткермеуі, бүгінгі қазақстандықтардың білімге, ғылымға, жаңа жетістіктерге ұмтылуы үшін ең бастысы – Тәуелсіз еліміздің жарқын да бақытты болашағы деп біледі.
Анжела ИЗАЕВА
