Ана мен бала денсаулығы медицина саласының ең өзекті әрі көкейкесті мәселесі екені анық. Ұлт байлығы десе де артық емес. Халқымыздың баянды болашағы, мемлекетіміздің ертеңгі жарқын күні бұл ана мен бала денсаулығының қандай болмағына тікелей байланысты.
Ана денсаулығы деп жүктілік, босану және босанғаннан кейінгі кезіндегі әйелдер денсаулығын айтамыз.
Қазіргі таңда, перзентхананың барлық бөлмелеріне беделер орнатылып, әйелдерге гигиеналық жағдайлар жасалынған. Сонымен қатар, туылған нәрестелерге қосымша арнайы кереуеттер бөлінген. Босану залдарында табиғи жолмен босануға жағдай жасалынып, жүкті әйелдер үй жағдайындағыдай әртүрлі қимылда болады (отырып, жатып, арқан көмегімен тағандап тұрып және т.б), еркін босануға мүмкіндік алады.
Жаңа туылған нәрестелер денсаулығы- олардың өмір сүруіндегі алғашқы айдағы денсаулығы.
Босанғаннан кейін ананың балаға деген мейіріміне ықпал ету мақсатында нәрестені көкірегіне жатқызады. «Перзентханада атқарылып жатқан іс-шаралардың қатарына босану серіктестігі модулі енгізілген, яғни босанатын әйелге үйіндегі жақындарының біреуі келіп демеу болады. Осы арада атап айтарлығы – мұнда әрбір босанатын әйелге жеке бөлме бөлінген.
Орталықта «қауіпсіз ана болу», «жаңа туған балалар реанимациясы», «шала туған балаларды күту», «акушерлік қан кетулер кезінде шұғыл көмек», «жүктілік, босану және босанудан кейінгі кезеңдегі преэклампсия және эклампсия» сияқты бөлімдер аналарға қалтқысыз қызмет көрсетеді. Скринингтік ультрадыбыстық зерттеу нәтижелері ұрпақтың құрсақішілік кідіруін бағалау және хромосомда патология маркерлерін анықтау үшін өңірлік нормативтер бекітілген.
Ағымдағы жылдың 21 қыркүйекте үкімет отырысында Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғиният Қазақстандағы өзекті мәселені көтерді. Ол еліміздегі ана өлімінің көрсеткіші мен нәресте өлімі туралы бірнеше дерек келтірді.
Соңғы 6 айда ана өлім-жітімінің көрсеткішін 2,4 есеге төмендетуге қол жеткізілді. Дегенмен, ана өлімі көрсеткіші төмендегенімен, сәби өлімі көрсеткіші әлі де төмендемей отырғанына назар аударды.
Министр баяндамасында салмағы 1000 граммға жетпейтін, шала туған сәбилер жиі шетінейтінін айтады. Жалпы сәби өлімі ішінде олардың үлесі 33 пайыз. Сол себептен жүктілік кезіндегі асқынуларды болдырмау, мерзімінен ерте босандыру салдарын болдырмауға ерекше көңіл бөлінуі керек.
Жамбыл облысы бойынша 2022 жылдың 9 айында 18969 босану қабылданды, тірі туылған нәрестелер саны 19005 болды.
— мерзімінен бұрын босанулар саны біртіндеп азаюда – 2022 жылдың 9 айында — 1127 жж. 2021 жылдың 9 айында-1380 болған
Қазақстанда алғаш рет Жамбыл облысында болашақ аналарды, ауыл тұрғындарын ультрадыбыстық зерттеу әдістемесін интеграциясы енгізілді, алынған мәліметтерді нақты уақыт режимінде бірыңғай ақпараттық желіге біріктіріп, олар перинаталдық орталықтың медициналық-генетикалық консультацияға жіберіледі — Жамбыл облыстық көпбейінді аурухананың перинаталдық орталығы пилоттық жобаға айналды
2022 жылдың 19-20 мамырында «Ана мен бала» V Халықаралық ғылыми-білім беру форумы өтті. Сонда «Жас ғалымдар» бөлімінде Жамбыл облыстық көпбейінді аурухананың перинаталдық орталығы неонатолог дәрігері бірінші орынға ие болды .
Нұр-Сұлтан қаласында өткен «Дені сау ұлт» ұлттық медициналық саммиті аясында Жамбыл облыстық көпбейінді аурухананың перинаталдық орталығы «Үздік босану ұйымы» номинациясы бойынша «Altyn Shipager» жүлдесінің финалисті атанды.
Жамбыл облыстық көпбейінді ауруханасының жетістіктері:
1 .антенаталдық гормондық дайындық пайызы 80% құрады.
Метропластика қан сақтау және мүшелерді сақтау операциясы ретінде енгізілді.
Жаппай акушерлік қан кету кезінде аутогемотрансфузия үшін Cell-saver құрылғысын қолдану енгізілді.
LISA әдісі бойынша шала туылған нәрестелерді 28 аптаға дейін тұрақтандыру әдісі енгізілді.
Шала туылған нәрестелердің ретинопатиясында көзторының лазерлік коагуляциясы енгізілді.
2022 жылдан бастап тұқымқуалайтын метаболикалық ауруларға пилоттық скринингтік жоба енгізілді.
Шала туылған нәрестелер үшін жабдықталған мамандандырылған босану бөлмесі жаңа туған нәрестелерге арналған реанимация бөлімінде тікелей ашылады (оларды білікті медициналық көмек көрсетілетін орынға мүмкіндігінше жақындатады).
Аурухана ішілік инфекциялардың алдын алу бойынша жаңашараларды енгізу. Антибиотикалық терапия стратегиясын қайта қарау. Инвазивті манипуляциялардың жаңа алгоритмдерін енгізу.
2018 жылы Жамбыл облыстық перинаталдық орталығының базасында 2021 жылғы коронавирустық пандемиядан кейін катамнез кабинеті ашылып, жұмысын қайта бастады. Кабинеттің міндеті – перинаталдық кезеңде ауыр жағдайға тап болған жаңа туған нәрестелерге және облыстың босану мекемелерінен шығарылған шала туылған нәрестелерге постнатальдық кезеңде медициналық көмек көрсету.
2018 жылы Жамбыл облыстық перинаталдық орталығының базасындаоқу-клиникалық орталық ашылды. Бұл орталықта облысымыздың неонатологтары, неонаталдық медбикелері, акушер-гинекологтары, акушерлері және Қазақстанның басқа аймақтарының (Алматы, Түркістан, Батыс Қазақстан, Қызылорда, Маңғыстау облыстары) медицина қызметкерлері дайындалады. ЖОКАоқу-клиникалықорталығында 2019-2021 жж. орталықтыңжәнебіздің Жамбыл облысының 700-ден астамқызметкері оқытылды.
2016 жылдан бастап перинаталдық орталық Қазақстан Республикасында акушерлік және гинекология саласында перинаталдық аудит пен инфекциялық бақылауды енгізу бойынша пилоттық мекеме болып табылады.
Неонаталдық қызметтің негізгі жетістігі – жаңа туған нәрестелер өлімінің динамикалық, жүйелі түрде төмендеуі.
Кайрат ЖЕТІБАЕВ,
Жамбыл облыстық көпбейінді
ауруханасының бас дәрігері
БАЛАНЫҢ ТАМАҚТАНУЫНДАҒЫ
МИНЕРАЛДАР МЕН
ВИТАМИНДЕРДІҢ РӨЛІ
Минералды заттар — баланың денесіндегі барлық жасушалары мен тіндерінің құрамында болады. Сондай-ақ, сүйек, бұлшықет жүйке жүйелерінің дұрыс өсуі мен дамуы үшін метаболизм процестеріне қатысады.
Адам өміріне қажетті үрдістерді жүзеге асырып, ағзаның толыққанды дамуын қастамасыз ету үшін химиялық элементердің берер пайдасы жетерлік. Мысалға: макроэлементтер (кальций, фосфор, калий, натрий, магний), микроэлементтер (темір, мыс, йод және т.б.) айта аламыз.
Кальций: сүйек тіндері мен тістердің пайда болуына, жасуша мембраналарының құрамына, жүйке және бұлшықет жүйелерінің қызметіне, қанның ұю процестеріне қатысады. Кальцийдің ең жақсы көзі — сүт және сүт өнімдері болып табылады.
Фосфор — сүйек тінінің қалыпты өсуі мен дамуы үшін қажет. Ол бұлшықет пен ми тінінде кездесіп, ақуыз мен май алмасу процесіне қатысады. Оған жұмыртқаның сарысы, ет, бауыр, балық, ірімшік, сұлы және қарақұмық, бұршақ дақылдары кіреді. Фосфор — кальций алмасуы бұзылған жағдайда — рахитке, тіс кариесіне, сүйек сынғыштығының жоғарылауына және орталық жүйке жүйесінің бұзылуына әкеліп соқтырады.
Темір — оттегі жасушалары мен тіндердің берілуіне ықпал етіп, гемопоэз процестерінде маңызды рөл атқарады және гемоглобиннің ажырамас бөлігі болып табылады. Сонымен қатар тотығу процестеріне қатысады.
Темір жануарлардан алынатын өнімдерден және тағамның ілеспе компоненттерінен ағзаға жақсы сіңеді. Аскорбин қышқылы, ақуыздар, кейбір аминқышқылдары және жануарлар мен өсімдік өнімдерінің үйлесуі оның сіңуін арттырады. Көбіне бауыр, ет, балық, (сұлы, арпа, қарақұмық), жасыл пияз, ақжелкен, салат және жемістерде кездеседі.
Магний: сүйек тінін қалыптастыру үшін метаболизмге қатысады. Сонымен қатар ферменттердің белсенділігіне, жүрек жұмысына оң әсерін тигізеді. Магний жетіспеушілігі байқалған жағдайда, иммунитет төмендеп, теріде жаралар пайда бола бастайды. Магний тұздарына — дәнді дақылдар (бидай,қара бидай, қарақұмық, тары, арпа, сұлы) жатады.
Бала дұрыс дамуы үшін «калий», «натрий» элементтері қажет. Калийге картоп, қырыққабат, сәбіз, көк бұршақ дақылдары, мейіз, қара өрік жатады. Ал, натрий баланың денесіне ас тұзы арқылы енеді. Олар ішінара жануарлардан алынатын өнімдерде кездеседі.
Балаға дененің тіршілігі үшін микроэлементтер де қажет: мыс, кобальт, мырыш, йод, фтор, марганец және т.б. Олардың жетіспеушілігі дене бұзылуларына әкеліп соқтырады. Сонымен қатар кобальт, мыс, марганецтің жетіспеушілігі анемияны (анемия), фтор — тіс кариесін, йод-қалқанша безінің дисфункциясын, мырыш — өсудің бұзылуын тудырады.
Баланың ағзасында судың алар рөлі өте жоғары. Ол барлық метаболикалық процестерге қатысып, метаболизм өнімдерін жасушалардан шығарады. Ондағы еритін минералдармен бірге дененің ішкі ортасының тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Витаминдер дененің барлық өмірлік процестерінде үлкен рөл атқарады: олар метаболизмді реттейді, ферменттер мен гормондардың түзілуіне, тотығу реакцияларына қатысады, дененің әртүрлі ауруларға, токсиндердің әсеріне, төмен немесе жоғары температураға және басқа да зиянды факторларға төзімділігін арттырады.
Витаминдер ағзада іс жүзінде синтезделмейді, тек А және D дәрумендері бауырда аз мөлшерде жиналуы мүмкін.
Мектеп жасына дейінгі кезеңде ағзаға дәрумендерді жеткілікті мөлшерде қабылдау өте маңызды. Ол әртүрлі органдар мен жүйелердің қарқынды дамуы мен қалыптасуын, метаболизм процестерінің қарқындылығын, орталық жүйке жүйесінің құрылымы мен функцияларын жетілдірумен сипатталады.
Әдетте балаларға А,В және С дәрумені мен бетакаротин жетіспейді. Осындай жағдайда балаларда: шаршау, летаргия, физикалық даму қарқынының баяулауы, иммунологиялық қорғаныстың әлсіреуі байқалады. Бұл аурудың өсуіне, патологиялық процестердің ұзаққа созылуына әкеліп соқтырады.
С дәруменінің негізгі көздері: түрлі көкөністер, жемістер, жидектер, шөптер және картоп.
В1 дәрумені (тиамин) энергия алмасу және жүйке жүйесін реттеу процестері үшін өте маңызды. Шаршау, бұлшықет әлсіздігі, тітіркену, тәбеттің төмендеуі сияқты аурулардың пайда болуы — В1 дәруменінің жетіспеушілігінен.
В2 дәрумені (рибофлавин) метаболизмді реттейді, иммунитеттің дамуына, көру қабілетіне, терінің, жүйке жүйесінің, шырышты қабаттардың күйіне, гемопоэзге оң әсер етеді. Дәрумен жетіспеген жағдайда дене салмағы төмендеп, әлсіздік, терінің құрғақ болуы, ауыздың бұрыштарында жарықтар мен қыртыстар («қоңыздар»), конъюнктивит, стоматит сияқты аурулар пайда болады. В2 витаминінің негізгі көздері: сүт өнімдері, ет, ет, жұмыртқа, сыра және наубайхана ашытқысы.
А дәрумені (ретинол) қалыпты көру қабілетін, өсу процестерін, терінің және шырышты қабаттардың жақсы күйін сақтау үшін қажет. Көздің торында арнайы фотосезімтал заттың пайда болуына тікелей қатысады. А дәрумені иммунитетті дамытуда маңызды рөл атқарады. А дәрумені көбіне: балық майы, май, ет, жұмыртқаның сарысы, ірімшік тағамдарында кездеседі.
Балаларыңыздың дені сау болсын!
Жамбыл облысы денсаулық сақтау
басқармасының баспасөз қызметі
