2023 жылы 19 қазан күні аудандық Мәдениет үйінде аудан әкімдігі мен аудандық ардагерлер кеңесінің ұйымдастыруымен «Елдік елге байланысты» жоба аясында үлкен форум өткен. Оған аудан тұрғындары,
бастауыш ардагерлер ұйымдарының төрағалары, Билер кеңесі, Әкелер кеңесі, Аналар алқасы мүшелері,
ауыл имамдары, а/о әкімдері, кәсіпкерлер қатысқан.
Қаралған мәселелер қазіргі кезде қоғамда белең алған ас-жиындардағы, тойлардағы ысырапшылдық, даңғазалық. Қазалы ас-жиындарда аста-төк дастархан жаю, тойларға кеш жиналып,
түн жарымға дейін тойлау.
Қоғамымыздағы осындай келеңсіздік жағдайларды ақсақалдар, қариялар, имамдар ортаға салып, жөнге салу үшін ой-пікірлермен бөлісті. Жиын қорытындысы бойынша төмендегідей Қаулы шығарып,
Үндеу қабылдады: «Елдік елге байланысты» форумына қатысушылардың
ҮНДЕУІ
Құрметті Ардагерлер! Құрметті аудан тұрғындары!
Қордай аудандық Ардагерлер кеңесі жылдағы дәстүр бойынша аудан тұрғындарына күзгі санитарлық тазалық бойынша үндеуін жариялап отырмыз. Туған үйін, туған ауылын тазалықта ұстау, көк желең ағаш отырғызып ауылды көгалдандыру әр азаматтың басты міндеті. Сондай-ақ, ата-салтымызды насихаттау, болашақ жастарға үйрету, үлгі ету де құрметті ардагерлер біздің борышымыз деп білеміз.
Бірақ, өкінішке орай, аталған мәселелер толық орындалмай отыр. Соның бірі зираттарды тазалау, оны қоршау, тәртіпке келтіріп, тазалықта ұстау.
«Өлі разы болмай, тірі байымайды!», – деген атадан қалған нақыл сөз бар. Біздің әке — шешелеріміз, ата – аналарымыз, бауырларымыз сонда жатыр, ертең бізде сонда барамыз. Сондықтан да құрметті аудан тұрғындары, ардагерлер, ақсақалдар! Осы мәселелерді ауылдарыңызда жиындарда қарап, ақылдасып, бір тәртіпке келтіруіміз қажет.
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының ұйғарымы бойынша сәуір-қазан айлары зираттарды тазалау, тәртіпке келтіру мерзімі болып белгіленген, бірақ осыны әлі ешкім, толық орындамай отыр.
Салт-дәстүрлерді орындауда да дарақылық әлі тиылмай тұр. Ауылдағы имамдар мен ақсақалдар да осы мәселелерге келгенде белсенділік танытпауда. Ауданда аста-төк ас-жиындар, түн жарымына дейін созылатын тойлар тиылмауда.
Сіздер, өмір көрген, жақсы мен жаманның ара-жігін айыра алатын, аталы сөз айта алатын ел ақсақалдары ретінде жаман әдеттерден тыйылатын, ырыс-берекенің қадірін білетін болғандықтан жұртшылыққа, аудан тұрғындарына, әсіресе, тез еліктегіш жастарға әкелік қамқорлықтарыңызды жанашырлықтарыңызды білдіріп төмендегідей ұсыныстарымызды ашық хат ретінде ортаға салайық.
Ауыл әкімдеріне:
1) Зираттар үшін тұрақты пайдалануға нақты жерлерді белгілеп, шекарасын анықтап, сенімдік басқаруға мешіттерге тапсыру мәселесін ауыл әкімінің қаулысымен заңдастыру;
2) Зираттарды қоршау мәселелерін ауыл тұрғындарының жиындарында қарап, мүмкін болғанынша бюджеттен қаржы бөлдіру, тұрғындардан қаржы жинау арқылы шешу;
3) Қайтыс болған адамдардың орнын дайындайтын адамдарды топтастыру, оларды құрал-сайманмен қамтамасыз ету мәселелерімен айналысу;
4) Ауыл тұрғындарының дәстүрлерін ескере отырып, қайтыс болған адамдардың қонақ асын, жылдық асын берудің баршаға ортақ тәртіппен, қарапайым дастархан мәзірімен өткізу; 3-7-гін үйінде өткізу. 40-да және асында еске алу, көп сөйлеуге болмайды. Жаназа дастарханынан ас алып кетуге болмайды;
5) Той-думандарды түнгі сағат 12-дейін аяқтау, лажы болса күндіз өткізуді ұйымдастыру, тойға уақытында келуді қалыптастыру және халал өткізу.
Ауылдық имамдарға:
1) Зираттарда қайтыс болған адамдардың орнын белгілеу, жерленген адамдардың тізбесін жүргізу. Жаназаны тек ауыл имамдары жүргізу. Егер сырттан шақырылатын имамдар болған жағдайда ауылдың имамынан рұқсат алынсын;
2) Зираттардың жай – күйін қадағалау, туыстарын тәртіпке келтіруге шақыру, ұсыныстар беру;
3) Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының жаназа өткізу тәртібі туралы пәтуасын тұрғындар арасында насихаттау және жұртшылықты кеңінен хабардар ету. Бұл істі жергілікті ардагерлер кеңестерінің мүшелері мен беделді ақсақалдармен бірлесе отырып жүргізу;
4) Намаз өткізу кездерінде жастарды жат діндерден (салафизм, ваххабизм) сақтау, ата-бабамыздан келе жатқан дәстүр-салт аясындағы Абу-Ханифа мазхабын насихаттау.
Тойхана (кафе) иелеріне:
Той иелерімен жазбаша келісім-шартқа отыру;
Тойды мүмкіндігінше күндіз өткізу;
Түнгі тойларды уақытында бастау және түнгі 12 сағаттан асырмау;
Тойларды мүмкіндігінше арақ-шарапсыз өткізу, адамдардың қауіпсіздігін
қамтамасыз ету, спирттік ішімдіктер болған жағдайда оны жас даяшы балаларға құйғызбау міндеттелсін;
ҚР Заңдарына сәйкес қоғамдық орындарда кальян тарту рұқсат етілмеген. ҚР «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексінің 110 бабының 5 тармағына сәйкес кальян шегуге тыйым салынған.
Той басқарушыларға (асаба):
Тойды мәдениетті басқару, қазақи дәстүр-салттарды сақтау, халқымызға жат шетелдік өрескел заттарды көрсетпеу, тойды түнгі сағат 12 дейін жүргізу міндеттелсін.
Аудан тҰрғындарына:
1) Жерлеу және жаназа мәселелерін тек мешіттер және имамдар арқылы рәсімдеу;
2) Әр жылдың сәуір және қазан айларын зираттарды тәртіпке келтіру күні деп белгілеу;
3) Өңір халқының дәстүрлерін ескере отырып, қайтыс болған адамдардың
қонақасы мен жылдық асын берудің баршаға ортақ тәртібін қалыптастыру. Қазаға жайылған дастархан өте қарапайым болғаны дұрыс. Оған ет, күріш, шелпек, бауырсақ, тәттілер, құрма, өрік, мейіз, жаңғақ, жыл мерзіміне қарай ұлттық тағамдар қойылған жөн;
4) Қыз бала тәрбиелеу ісіне аса көңіл бөлуді, оларды болашақ ана болуға, «Қызға
40 үйден тыю» мағынасында тәрбиелеуді жолға қою;
5) Ұл-балаларды мемлекетіміздің патриоты болуға тәрбиелеуге, қазақ халқының дәстүр-салтын сақтауға, «Үлкенге құрмет, кішіге ізет аясында тәрбиелеуге шақырамыз.
Құрметті аудан тұрғындары!
Біздің осы ұсыныстарымыз Сіздердің тараптарыңыздан түсіністікпен қабылданады, аудан, ауыл мешіттерінде жұртшылықтың кеңінен қатысуымен талқыланады, сөйтіп, атадан-балаға мирас болып келе жатқан мұсылмандық салттарды қатаң сақтауға шақыруымыз әр жүрекке жетіп, ысырапшылдық, мақтаншылық сияқты жаман сипаттардан арылуға көмектеседі деп үміттенеміз. Той иелеріне той уақытын түнгі сағат 12-ден асырмауларыңызды сұраймыз.
Бүгінгі және келер ұрпақтың жағдайын ойлау, жат әдеттерден сақтандыру біздің, ардагер-ақсақалдардың парызы. Сол үшін де осы Үндеуді жолдап отырмыз.
Осы ҮНДЕУДІҢ орындалуын қадағалау аудан әкімдігінің ішкі саясат бөліміне және ардагерлер кеңесіне жүктелсін.
Қордай ауданы әкімдігінің
ішкі саясат бөлімі,
аудандық ардагерлер кеңесі
