Жасыратыны жоқ, адамның денсаулығы көбінесе оның не жейтініне байланысты. Барлығы дүкеннен, базардан шыққан азық-түліктің отбасы мүшелеріне барынша пайда әкелгенін қалайды. Бірақ, дәрумендерден басқа, бізге пайдалы көкөністер көбінесе «қосымша жүктемені» — нитраттарды көтереді.
Нитраттар – өсімдіктер топырақтан сіңіріп, содан кейін өсімдік ақуыздарына айналатын азот қышқылының тұздары. Егер өнімдердегі нитраттардың мөлшері өте жоғары болса, онда олар ағзаға ақуыз түрінде емес, «таза» түрінде еніп, нитриттерге – денсаулыққа қауіп төндіретін азот қышқылының тұздарына айналады. Аз мөлшерде нитраттар өсімдіктер сияқты адам ағзасында үнемі болады және жағымсыз құбылыстар тудырмайды. Барлық қиындықтар нитраттар тым көп болған кезде басталады.
Көкөністер мен жемістер біздің ағзамыз үшін витаминдердің, микроэлементтердің, пектиндердің және органикалық қышқылдардың негізгі көзі болып табылады. Алайда, бұл көкөністер мен жемістермен (күнделікті тұтынудың 60-тан 86% — на дейін) адам ағзасына нитраттар мен нитриттердің ең көп мөлшері енеді.
Өсімдіктердегі нитраттардың адам ағзасына зиянын азайтудың көптеген жолдары бар. Қандай өсімдіктерде, олардың мүшелері мен бөліктерінде негізінен нитраттар бар екенін білу ғана емес, сонымен қатар ағзаға осы улы заттардың құрамын қалай азайтуға болатындығын білу өте маңызды, сондықтан бірқатар құнды кеңестер ұсынылады:
— нитраттардың ең аз мөлшері орташа жемістерде болады;
— зиянкестер мен аурулардан зардап шеккен өсімдіктер нитраттарды зақымдалмағанға қарағанда көбірек жинайды;
— көкөністер мен шөптердің жапырақтарын суға кем дегенде 15 минут жібітіңіз.
— теріні тазарту, көкөністерді жуу және кептіру нитраттардың мөлшерін азайтады.
Аспаздық өңдеу нитраттардың мөлшерін де, олардың нитритке айналу мүмкіндігін де, витаминдердің құрамын да төмендетеді. Көкөністер мен жемістерді тоңазытқышта сақтау керек.
Есіңізде болсын! Денсаулық – бұл адам өміріндегі ең маңызды нәрсе және оған қауіп төндіруге болмайды.
А.БЕКБАТЫРОВА, ҚР ДСМ Санитарлық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің «Ұлттық сараптама орталығы» ШЖҚ РМК ЖО бойынша Қордай ауданының филиалы бөлімінің зертхана маманы
