Биыл ұлттық валютаның, теңгенің қолданысқа енгеніне – 30 жыл толды. Сонымен қатар, қазынашылық жүйесінің құрылғанына да 30 жыл. Осы мерейлі белесте Қазақстан қазынасы мінсіз беделі бар бюджетті пайдалану жүйесіндегі қуатты буынға айналды деп айтуға болады.
Еліміз мемлекеттік қаржыны басқаруды жетілдіруге бағытталған қазынашылықты жаңғырту бастамаларына белсенді көзқарас танытуда. Жылдам өзгеретін экономикалық жағдай және ресурстарды тиімді пайдалану, ашықтық пен есептілікті қамтамасыз ету қажеттілігі жағдайында Үкімет қазынашылықты жаңғыртуға бағытталған трансформацияға қадам жасады, бұл мемлекеттік қаржыны басқаруды жетілдірудің маңызды қадамдарының біріне айналып отыр. Айтпағымыз – Қазақстандағы қазынашылықты жаңғыртудың маңыздылығын түсіну, қабылданған негізгі бастамалар мен стратегияларды анықтау және елдің қаржылық менеджментіне пайда әкелетін әлеуетті артықшылықтарды талдау өте маңызды.
Өткен уақыттарға шегініс жасасақ, 1996 жылы Үкімет қалааралық ұйымдармен келіссөздер жүргізіп, Халықаралық қайта құру және Даму банкімен несиелік келісімге қол қойды, ол жабдықты да, бағдарламалық қамтамасыз етуді де сатып алуға қаражат бөлді. 1998 жылы 16 қазанда Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қазынашылықты жаңғырту жобасын іске асыру туралы» №1059 қаулысы қабылданды. Қазақстандағы қазынашылық жүйені жаңғыртуды мемлекеттік қаржыны басқаруды күшейту және тұрақты экономикалық өсуге жәрдемдесу жолындағы елеулі қадам деуге болады. Жетілдірілген жүйелерді енгізу, қаржылық процестерді біріктіру және тәуекелдерді басқарудың тиімді стратегияларын енгізу арқылы ел ақша ағынын оңтайландыруға, ашықтықты арттыруға және есептілікті жақсартуға бағытталған.
1999 жылдан бастап Қазынашылық комитеті «Қазынашылықты жаңғырту» жобасын, ал 2001 жылдан бастап Қазақстан Республикасының аумағында ақпараттық жүйені ( IISC ) енгізуді бастады. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының аумақтық қазынашылық органдарында 14 мыңнан астам мемлекеттік мекеме қызмет көрсетеді. Оның ішінде Жамбыл облысы бойынша ТПК республикалық бюджет бойынша 74, облыстық және аудандық (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеті бойынша 553, ЖСЖ 156, СҚС-22, СГЗ-40 мекеме қызмет етеді.
2016 жылы «Қазынашылық клиент» ақпараттық жүйесі «Электрондық мемлекеттік сатып алу» автоматтандырылған интеграциялық жүйесімен («ЭҮП» АИСС) сынамалы пайдалануға енгізілді.
2019 жылдың 1 наурызынан бастап «E-Minfin» IAIS жүйесінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік пен концессиялық келісімдерді тіркеу процесі толығымен автоматтандырылды. 2020 жылдың 1 сәуірінен бастап мемлекеттік- жекешелік әріптестік жобалары бойынша мемлекеттік міндеттемелерді есепке алу мониторингі үдерісі автоматтандырылды. Бұл мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобалары туралы толық ақпаратты, оның ішінде нақты іске асыру және алдағы жылдарға арналған жоспарларды, сондай-ақ барлық растайтын құжаттарды қамтиды. Жамбыл облысы бойынша аумақтық қазынашылық органы мемлекеттік- жекешелік әріптестік бойынша 68 жобаны тіркеді.
2021 жылғы 28 мамырда Қазақст ан Республикасы Қаржы министрінің №498 бұйрығымен әлеуетті өнім берушілердің мемлекеттік сатып алу саласындағы жұмыс тәжірибесін растайтын мемлекеттік сатып алу саласындағы мәліметтер мен құжаттардың электрондық депозитарийі енгізілді.
Әлеуметтік-экономикалық дамуға бөлінген қаражатты қаржылық басқаруды жақсарту үшін Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Дүниежүзілік банкпен бірлесіп, еліміздің қазынашылық жүйесін нығайтуға және жаңғыртуға баса назар аударып отыр. Нәтижесінде мемлекеттік органдар енді төлемдерді өңдеудің тиімді әдісіне қол жеткізе алатын болды. Олар әдетте бір немесе екі күн ішінде өңделеді, ал транзакциялар мен қалдықтар туралы ақпарат қазірдің өзінде онлайн режимінде қолжетімді. Сонымен қатар, жүйе коммерциялық банктердің қызмет ақысын тікелей үнемдеуді қамтамасыз етеді. Мысалы, Жамбыл облысында мемлекеттік мекемелердің 99,9 пайызына ХСК қызмет көрсетеді. Ақша сұрату, сондай-ақ басқа да қаржылық сұрақтарға электронды түрде жауап табу мүмкіндігі артты. Бұл модернизация процесі тұтынушылар мен қазынашылық қызметкерлері үшін де тиімді және уақытты ұтымды пайдалануға ықпал етеді. Мұның қызметкерлермен бетпе-бет байланыстардың санын азайтып, осылайша алаяқтық ықтималдықты жоюда да пайдасы көп.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының ішінде және шетелдерге әртүрлі валютадағы аударымдар әлдеқайда тиімді жүзеге асырылуда. Барлық төлемдер Ұлттық Банктің айырбас бағамына бағынады, бұл валютаны айырбастау үшін комиссиялардың жоқтығын білдіреді. Сонымен қатар, жергілікті валютадағы қаражат транзиттік шоттарда ұсталмайды, бұл ықтимал бағамдық шығындарды болдырмайды. Жүйе анағұрлым ыңғайлы және функционалды болды. «Қазынашылық-Клиент» жүйесінің жауап беру уақыты мен жұмысы айтарлықтай артты, бұл жүйе арқылы төлемдерді өңдеу енді әлдеқайда жеңілдеді және клиенттерге жұмыс орнын қалдырудың қажеті жоқ.
Қазіргі уақытта «Қазынашылық-Клиент» жүйесінің қауіпсіздігі онлайн қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін токендерді енгізу түрінде жоспарланған техникалық мүмкіндіктерді қосымша кеңейту көмегімен жеке тұлғалар үшін көп деңгейлі қолжетімділікпен қамтамасыз етіледі. Қазақстан Республикасының Қазынашылық комитеті жүйені пайдалану үшін егжей-тегжейлі пайдаланушы нұсқаулығын әзірледі. Дүниежүзілік банк жобаларын жүзеге асыратын барлық қолданыстағы және әлеуетті департаменттер үшін тренинг өткізді.
2021 жылғы 21 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі төрағасының орынбасары Қазақстан Республикасының төлем жүйелеріне ISO 20022 халықаралық стандартын енгізу жөніндегі 2022-2023 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын бекітті. Онда бір рет 2023 жылдың 4-тоқсанында ISO 20022 хабарламаларын пайдалануға уақыт бойынша көшу қарастырылған. Қазынашылық комитеті қосымша өрістерді қосу тұрғысынан MT 102 файлын пысықтау бойынша ауқымды жұмыстарды жүргізуде. Бұл формат ISO 20022 халықаралық стандартына сәйкес, мемлекеттік органдардың қаржылық хабарламаларының форматын қалыптастыру, сондай-ақ, оны Қазақстанның төлем жүйесіне одан әрі жіберу мақсатында қазынашылық ақпараттық жүйелерге бейімделген.
Қаржылық менеджмент жүйесін жетілдіру Дүниежүзілік банк қаржыландыратын барлық жобаларды жүзеге асыруға оң әсерін тигізеді. Қазынашылық комитетінің оң реакциясы және бүкіл процесс барысындағы берік міндеттемесі жаңа жүйенің жүзеге асырылатынына сенімділік береді. Бүгінде Дүниежүзілік банк қаржыландыратын жобалардың барлық арнайы шоттары қазынашылық жүйесіне аударылған.
Жанат ҚАЛИЕВА, облыс бойынша Қазынашылық департаментінің келісімшарттарды тіркеу бөлімінің басшысы
